جشن فروردگان یا جشن فروهرها از جمله جشن های ایرانی در زمان باستان بوده که در ده یا پنج روز پایانی اسفندماه، هنگامه بهار و نوروز، هر ساله برگزار می شد. این جشن را به نام فروهرها یا روان درگذشته ها نیز می نامیدند زیرا زرتشتیان اعتقاد داشتند در این ایام ارواح نیاکانشان از آسمان بر زمین فرود آمده و از بازماندگان خود دیدن کرده و برای آنان از اهورامزدا سرور و شادمانی، نیکبختی و تندرستی درخواست می کردند. جشن فروردگان را معمولا در 29 اسفند ماه، در روزهای پنجگانه سال کبیسه که به پنجه دزدیده معروف است، جشن می گیرند. در واقع تقسیم سال در ایران باستان به 12 ماه سی روزه و پنج روز یا پنجه دزدیده بود.
زمان برگزاری جشن
زمان جشن ده روزه فروردگان، از اشتاد روز (۲۶ اسفند) تا انیران روز (۳۰ اسفند) و پنج روز گات ها یا همان پنجه دزدیده (پنج روز اول فروردین) بود. بنابر عقیده ایرانیان باستان، در این هنگام آفرینش انسان صورت گرفته و آخرین گاهنبار است.
ابوریحان بیرونی در مورد زمان آن چنین آورده که: “این جشن ده روز طول می‌کشیده، آخرین پنج روز اسفند ماه را، نخستین فروردگان و پنجه مسترقه را دومین فروردگان می‌گفته‌اند.” مؤرخین آورده‌اند که خسرو انوشیروان در مدت ده روز جشن فروردگان سفیر امپراتور روم ژوستین را نپذیرفت چون مشغول بجای آوردن اعمال عید بود. عدم اجرای کامل کبیسه یا انجام کبیسه ناقص همیشه در جابجایی زمان جشن ها ایجاد اشکال و اختلاف می‌نمود، جشن فروردگان نیز چون جشن‌های دیگر از این قاعده جابجایی برکنار نبوده است.
آیین مراسم جشن فروردگان
در این ایام، زرتشتیان به پاسداشت فروهرها و ارواح پاک نیاکان خود، جشن مفصلی می گرفتند و با تشریفات مذهبی خاصی آن را جشن می گرفتند زیرا معتقد بودند باید در این روزها از ارواح و فروهرها پذیرایی نیک و شایسته ای به عمل بیاورند. بنابراین خانه های خود را غبارروبی و تمیز می کردند، لباس نو بر تن می کردند و با قرار دادن گل، ظرفی آب، شیرین و نقل برای پذیرایی از درگذشتگان، و آتش روشن کردن بر بام ها و خواندن فروردین یشت که مخصوص فروهرها و ارواح پاکان است به نیاکان خود درود می فرستادند. همچنین در این روزها دشمنی و بدخواهی را به دوستی تبدیل می کردند و همگان از هم خشنودی می طلبیدند تا فروهرها و روان درگذشته ها شادمان شوند و برایشان دعای خیر کرده و یاری شان دهند.
در فروردین یشت، فرگرد چهل، در باره جشن فروردگان آمده است:
“فروهرهای مقدس و نیک و توانای پاکان را می ستایم که در هنگام آخرین جشن فصلی سال از آرامگاه های خویش پرواز نموده در مدت ده شب و روز پی در پی در اینجا به سر ببرند”
ابوریحان بیرونی درباره جشن فروردگام می گوید:
“ایرانیان در اوقات فروردگان در اتاق مرده و بالای بام خانه، در فارس و خوارزم، برای پذیرایی ارواح غذا می‌گذارند و بوی خوش بخور می‌کنند.”
این آیین در بین زرتشتیان یزد و کرمان بسیار مرسوم است و درین ایام همه گونه خوراکی و تنقلات و شیرینی و میوه برای پذیرایی ارواح در منازل خود و در محل مخصوص یا اتاق مرده می‌گذارند.
