در ایران باستان جشن های بسیاری برقرار بوده است. هر آینه نیاکان پاک ما بر آن بوده اند که به گرد خویش جمع آمده، شهنامه ای بخوانند، شعری شاد بسرایند و سازی بنوازند و دل ها از گرد غم بیالایند. جشن دیگان عنوان جشن هایی است که در روزهای اول و هشتم و پانزدهم دی ماه به خاطر همنام شدن روز و ماه در تقویم ایرانیان برگزار می گردد. جشن ها صرفا برای شادی و گذران وقت نبوده، بلکه در پی هر یک معنا و دلیلی بوده است. همچون جشن های مهمی چون مهرگان، سده، تیرگان و به ویژه آیین نوروز.
چه روزی را جشن دیگان گویند
جدا از معنا و مفهوم جالب پشت هر بزم و آیین، ساختاری مدون در تعیین روز جشن ها نیز وجود داشته است، بدین شکل که همنام شدن روز و ماه را بر فال نیک گرفته و بزم برپا میکردند. در ایران باشکوه باستان، هفته وجود نداشت، روزها و ماه ها نام داشتند و ماه ها 30 روزه بوده اند. بدین روی ماه جشن هایی چون تیرگان، مهرگان و … را داریم. اما در میان همه این جشن ها، دیگان جشنی به غایت متفاوت بوده است. شاید شما نام جشن های معروفی چون سده و مهرگان را بارها شنیده باشید، اما کمتر از دیگان سخن به میان رفته است.
نخست آنکه دی نام هیچ یک از ایزد بانوها یا امشاسپندان دین ورجاوند زرتشت نبوده است و این در حالی است که اکثر ماه های ما، نام یکی از نیروهای مینوی بوده اند و ما همچنان خوشبختانه از این نام ها استفاده میکنیم. داستان آنجا جالب تر میشود که ما در هر ماه سه روز به نام دی داریم، و پیشتر گفتیم که نیاکان ما هرگاه نام ماه و روز یکی میشد، آن روز را جشن میگرفتند. بنابراین ما در ماه دی سه جشن دیگان داریم و این ماه زیبا را که سرآغاز زمستان سفیدپوش است را هرچه بیشتر زیبا و جذاب تر میکند.
لازم به ذکر است که دی یا دتوشو به معنی دادار و آفریدگار است، چنانچه در نام های اوستایی به چشم میبینیم که به جای اهورامزدا هم به کار رفته است. همانگونه که سخن رفت، در ایران باستان، روزهای مختلف هر یک نماد ویژه ای داشته اند. ماه دی از آن روی که دروازه زمستان بوده است و شب چله در آغازین آن جای دارد از جایگاه ویژه ای نزد ایرانیان باستان برخوردار بوده است. به جهت قرار داشنتن سه روز به نام دی در گاه شمار ایرانی، روزهای نهم، دهم و هفدهم دی را جشن دیگان می نامیده اند.
رسوم و آیین ها
جشن دیگان، رسمی کاملاً زرتشتی و مربوط به ایرانیان باستان بود. این جشن را هم اکنون تمامی ایرانیان پیرو آئین زرتشت انجام میدهند و در تمامی روزهای ذکر شده از جشن دیگان، به شادی و سرور میپردازند. با ورود اسلام به ایران، تقویم زرتشتی دچار تغییر و تحول شد و تعداد زیادی از مناسبتهای زرتشتی به دست فراموشی سپرده شد. آنطور که از ظاهر امر برمیآید، بیشتر توصیه های مربوط به جشن دیگان، توصیه هایی به رعایت نظافت و پاکیزگی و همچنین برگزاری جشن و شادیست که منافاتی با اسلام نیز ندارد. اگرچه شاید کمی عجیب باشد اما میتوانید، برگزاری جشن دیگان را نیز در میان جشنها و مراسم اسلامی خود جای دهید. برای جذابتر شدن موضوع، میتوانید به شهرهای زرتشت نشین ایران (یزد و کرمان) نیز سری بزنید. حتما در میان زرتشتیان، میتوانید تجربه جذابتری از جشن دیگان را داشته باشید.
