بهمنگان یا بمنگان، یکی از جشن های ایرانی است که هرساله در روز “بهمن روز” در گاهشمار ایران باستان مصادف با دوم بهمن برگزار می شود. در ایران باستان هر روز را به نام یکی از فرشتگان خود نامگذاری می کرده اند. بهمن به عقیده ایرانیان باستان اولین آفریده اهورامزداست، به همین دلیل پس از اولین روز که هرمزد نامیده اند روز دوم را به نام بهمن نامگذاری کرده اند. در ماه بهمن به دلیل تقارن با دوم بهمن و بهمن روز جشنی برپا می شده است. این جشن در گذشته به صورت گروهی برگزار و همچنین جشن روز پدر نیز در همین روز برگزار می شده است. به عقیده ایرانیان باستان بهمن برتزین امشاسپند زرتشت بوده و این جشن از ارزش و عظمت بسیاری برخوردار بوده است.
پیشینه و ریشه شناسی بهمنگان
بهمنگان از کلمه بهمن و از واژه اوستایی وهومن Vahumana گرفته شده که با اندیشه نیک، منش نیک و خرد سپندیده (خرد مقدس) مترادف به شماره می رفته است. به همین دلیل ایرانیان یازدهمین ماه سال و دومین روز از هر ماه را به نام وهومن نامگذاری کرده اند. وهمون یکی از امشاسپندان نزدیک به اهورامزدا بوده و زرتشت برای دریافت پیام های اهورایی از او کمک می گرفته است. همجنین به دلیل تجلی کنندگی خرد و اندیشه نیک در سمت راست اورمزد به عنوان مشاور بوده است.
آئین های جشن بهمنگان
جشن بهمنگان یا بهمنجه، جشنی است که به منظور گرامیداشت مردان نیک و درستکار برپا می شده است. این جشن عنوان جشنی ملی و مردمی از ریشه ای کهن برخوردار است. به دلیل اینکه بهمن، امشاسپند بزرگ حامی محرومان و حیوانات سودمند بود در این روز مردم از خوردن گوشت حیوانات حلال گوشت و مفید خودداری می کردند. در این روز غذاهایی را آماده و طبخ می کردند و بهمن سرخ و بهمن زرد بر کاسه می افشاندند. از غذاهای مرسوم در این جشن می توان آش هفت دانه یا آش بهمنگان، ماهی، تره و شیرخالص اشاره کرد. در این روز برای پختن آش بهمنگان هر کدام از همسایگان دانگ خود را به خانه‌ای که آش در آن پخته می‌شده می‌دانند و همه در پخت این آش سهم داشتند به همین دلیل به ان آش دانگو هم گفته می شود. از دیگر رسوم می توان به چیدن گیاه از کنار جوی های اب و تهیه بخور درمانی از آنها اشاره کرد. خروس، رنگ سپید و گل یاسمن سپید متعلق به بهمن بوده و از نمادهای جشن بهمنگان هستند. همینطور بهمن نام گیاهی نیز است که به شکل زردک و به رنگ های سفید یا سرخ بوده و در این روز خورده می شود.
نام جشن بهمنگان در آثار قدمایی چون ابوریحان بیرونی، اسدی توسی، فرخی سیستانی و منوچهری دامغانی ذکر شده است. برگزاری جشن بهمنگان تا دوره حاکمیت مغولان نیز در ایران برگزار می‌شد. پس از آن این جشن رسمیت خود را از دست داد و به‌صورت محلی برگزار شد. این جشن امروزه در میان زرتشتیان ایران و هند برگزار می شود و رسم نکشتن حیوانان همچنان ادامه دارد. از ویژگی‌های مثبت جشن بهمنگان، تاکید بر همیاری و تعاون است که به ویژگی یاری رسانی بهمن به زرتشت در رسیدن به پیامبری اشاره دارد.
