اَمُرداد، فرشته‌ای است که به حفظ گیتی و خوراک و گیاهان می‌پردازد و مردم در هفتمین روز پنجمین ماه سال به پیروی از این فرشته، جشن امردادگان را به شور و شادی می‌گذراندند.
در ایران باستان، برپایی جشن با آیین‌های سنتی مختلف یکی از فرهنگ‌های مردم به شمار می‌آمد. جشن‌های دوازده‌گانه، از جشن‌هایی بودند که به مناسبت یکی شدن نام یکی از روزهای ماه با نام ماه برگزار می‌شدند. جشن امردادگان هم یکی از این جشن‌های دوازده‌گانه با نماد گل زنبق است. این جشن در هفتمین روز از پنجمین ماه سال که هر دو «اَمرداد» نام داشتند، برگزار می‌شد.
در دوران باستان و عصر ساسانی و پس از آن، مردم در امردادگان به ستایش «امشاسپندِ نگهبان گیاهان» می‌پرداختند و با آداب و آیین‌هایی در دشت و فضای باز آن را جشن می‌گرفتند. پس از جشن، مردم شروع به نیایش و پرستش خداوند می‌کردند که این نیایش‌ها امروزه در قالب متون اوستایی و متون پهلوی باقی مانده است.
در ایران باستان این جشن را به فرشته‌ای به نام «امشاسپند اَمُرداد» نسبت می‌دادند که از مقربان درگاه اهورامزدا بود. در گاه‌شمار زرتشتی «امشاسپند امرداد» نماد جاودانگی و تندرستی است و به عنوان نماینده پاکی و آبادی زمین شناخته می‌شود و این فرشته، بیماری‌ها، زیان و گرسنگی را از بین می‌برد. ایرانیان باستان هم به پیروی از این فرشته روز جشن امردادگان را به شور و شادی می‌گذارندند.
صدرالدین طاهری ـ عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان، درباره جشن امردادگان گفته بود: «مانند همه ماه‌های دیگر، وقتی اسم روز و اسم ماه با هم یکسان شده و تلاقی پیدا می‌کنند آن روز، جشن ماهانه برگزار می‌شود؛ یعنی هفتم مرداد که امرداد نام دارد و ماه پنجم هم نامش امرداد است، جشن اَمُرداد برگزار می‌شود. امرداد، امشاسپند نگهبان گیاهان بوده است و بی‌مرگی هم ارتباط ویژه‌ای با آن موضوع دارد؛ چرا که ما سرسبزی و بی‌مرگی را در رابطه با گیاهان می‌بینیم و حتی بعضی از گیاهان مثل گیاه سرو که خزان ندارد را نماد جاودانگی می‌دانیم؛ از این نظر، اَمُردادگان ، جشنی است که برای بزرگداشت زندگی گیاهی و پوشش گیاهی کره زمین برگزار می‌شده. مردم در این روز به باغ‌ها و پردیس‌ها و کشتزارها می‌رفتند و در آنجا خدا را نیایش کرده و سفره‌ای از میوه‌های مختلف تابستان گسترانیده و آیین امردادگان را برپا می‌کردند.»
هاشم رضی در کتاب گاه‌شمار و جشن‌های ایران باستان آورده است: «اَمُرداد نام ششمین و به عبارتی هفتمین و آخرین امشاسپندان است. این نام نیز در اوستا، به ویژه سرودها، صفتی است برای اهورامزدا، به معنای مظهر زوال ناپذیری و پایندگی خداوند است. در جهان خاکی نگهبانی و سرپرستی گیاه و رستنی با او بوده است.»
ابوریحان نیز در این باره گفته است: «معنای اَمُرداد آن است که مرگ و نیستی نداشته باشد و امرداد فرشته‌ای است که به حفظ گیتی و اقامه غذاها و داروهایی که اصل آن نبات است و مزیل جوع و ضرر و امراض هستند موکل است.»
همچنین خیام در نوروزنامه این چنین گفته است: «مردادماه یعنی خاک، داد خویش بداد از برها و میوهای پخته که در وی به کمال رسد و نیز هوا در وی مانند غبار خاک باشد و این ماه میانه تابستان بود و قسمت او از آفتاب، برج اسد را باشد.»
جشن امردادگان در گاه‌شماری ایران باستان روز هفتم امرداد و در تقویم فعلی در سوم مرداد برگزار می‌شود. دلیل این اختلاف زمان در تعابیری این چنین آورده شده است: این اختلاف زمان به دلیل تغییر سالشمار است. در زمان قدیم سال را به ۱۲ ماه و هر ماه را به ۳۰ روز تقسیم می‌کردند، ولی امروزه شش ماه اول سال ۳۱ روز و پنج ماه بعدی ۳۰ روز و آخرین ماه ۲۹ روز است. اگر سال کبیسه باشد ماه آخر هم ۳۰ روزه حساب می‌شود. به همین خاطر این جشن نسبت به تقویم قدیمی چهار روز زودتر، یعنی در سوم مرداد برگزار می‌شود که در واقع همان روز هفتم مردادماه در دوران باستان است.
ایسنا
