گردشگری خوراک یا گردشگری غذا، نوعی از گردشگری است که در آن هدف گردشگر تجربه منحصر به فرد و به یاد ماندن و کشف طعم های جدید و آشنایی با فرهنگ و آیین خوراک و نوشیدنی در جامعه مقصد چه در دور یا چه در نزدیک است. غذا و خوراک جز جدانشدنی از سفر و توریسم محسوب می شود. غذا خوردن در خارج از خانه در میان گردشگران رایج است و اعتقاد بر این است که غذا در کنار آب و هوا، محل اقامت و مناظر از نظر اهمیت برای گردشگران رتبه بندی می شود.
واژه شناسی و مفهوم
گردشگری خوراک را در ایران، آسیا و آمریکای شمالی با عبارت انگلیسی Food Tourism و در آمریکای لاتین و اروپای جنوبی بیشتر با Gastronomy Tourism می شناسند، تفاوت تنها در عبارات است و در مفهوم تفاوتی ندارند. البته عبارت Culinary Tourism در معنای کلی به مفهوم گردشگری خوراک، بیشتر و دقیق تر به آشپزی ارتباط پیدا کرده و مفهوم را به درستی منتقل می کند. این عبارت مفهوم عمیق تری برای عنوان گردشگری خوراک محسوب می شود.
گردشگری خوراک شامل فعالیت هایی مانند شرکت در کلاس های آشپزی، رفتن به تورهای غذا یا نوشیدنی، حضور در جشنواره های غذا و نوشیدنی، شرکت در تجربه های غذاخوری تخصصی، خرید در فضاهای خرده فروشی تخصصی است. و بازدید از مزارع، بازارها و تولیدکنندگان. کشور فرانسه یکی از مقاصد مهم و پرطرفدار گردشگری خوراک هم در سطح بین المللی و هم داخلی است. تنوع فرهنگ غذایی و نوشیدنی و همچنین وجود بیش از صد نوع پنیر در این کشور سبب شده تا از دیرباز گردشگران به مناطق مختلف این کشور سفر کنند و طعم غذاها و نوشیدنی های محلی را بچشند. همچنین این کشور یکی از مقاصد مهم برای شرکت در کلاس های شیرینی پزی و آشپزی است.
با این حال که گردشگری آشپزی با گردشگری کشاورزی تفاوت های بسیاری دارند. گردشگری خوراک زیرمجموعه ای از توریسم فرهنگی در نظر گرفته می شود (آشپزی جلوه ای از فرهنگ است) و گردشگری کشاورزی زیرمجموعه گردشگری روستایی در نظر گرفته می شود. با این حال این دو شاخه از صنعت توریسم به طور جدایی ناپذیری به هم مرتبط هستند، زیرا بذرهای آشپزی را می توان در کشاورزی یافت. گردشگری خوراک به چشیدن غذاهای لذیذ محدود نمی شود، بلکه می توان آن را زیرمجموعه ای از سفرهای تجربی نیز دانست.
گردشگری خوراک فعالیتی عمومی و همه جانبه است و تمامی جنبه های غذا از دستگاه های فروش خودکار و فروشنده های دوره‌گرد گرفته تا رستوران های لوکس و درجه یک را پوشش می دهد و هرکسی که به هر شکلی با غذا سروکار دارد، قسمتی از این صنعت محسوب می شود. در حالی که بسیاری از شهرها، مناطق یا کشورها به خاطر غذاهایشان شناخته می شوند، توریسم غذایی به فرهنگ غذایی محدود نمی شود. هر توریستی دست کم سه بار در روز غذا می‌خورد و غذا را به یکی از محرک های اقتصادی اساسی گردشگری تبدیل می کند. کشورهایی مانند ایرلند، پرو و کانادا سرمایه گذاری قابل توجهی در توسعه توریسم غذایی انجام داشته اند.
تاریخچه گردشگری خوراک
گردشگری خوراک صنعتی نوپاست که در سال 2001 پس از آن که اریک ولف، رئیس انجمن جهانی سفر غذایی، مقاله ای در این زمینه نوشت، برجسته شد. این مقاله بعدها تبدیل به نخستین کتاب جهان درباره این صنعت و پختنی ها شد. امروزه سفر برای غذا به یکی از انگیزه های مهم گردشگری برای بسیاری از گردشگران تبدیل شده است. از این رو شاهد افزایش چشمگیر این صنعت در فضای مجازی نیز هستیم. افرادی که به عنوان بلاگر غذا در فضای مجازی تجربیات خود را از چشیدن غذاهای محلی و رستوران ها به اشتراک می گذارند مخاطبان خاص خود را دارد.
گردشگری خوراک در ایران
ایران یکی از کشورهایی است که قدرت بسیار بالایی در جذب گردشگر دارد. همچنین داشتن غذاهای متنوع در ایران یکی از مواردی است که به شکل گیری گردشگری خوراک کمک کرده است. حدود ۸۰۰ نوع غذای مختلف از اقلیم‌های مختلف در ایران وجود دارند که نام و تاریخچه بسیاری از آنها در کتاب آشپزی وجود دارد. با هدف ایجاد برند بین اللملی برای شهر رشت به عنوان شهر خلاق خوراک در سطح جهان رشت به عنوان شهر خلاق خوراک در یونسکو ثبت شد.
در برخی از شهرهای تاریخی ایران مانند شیراز، کرمانشاه، یزد، اصفهان و برخی شهرهای دیگر که دارای بافت سنتی و تاریخی بسیار با ارزشی هستند، گردشگری خوراک رونق بسیار خوبی پیدا کرده است. به عنوان مثال در شهر شیراز و در مناطقی که خانه‌های سنتی بسیار زیبایی قرار دارند، چای‌خانه و رستوران‌های سنتی بسیار زیادی راه‌اندازی شده‌اند که باعث افزایش توریست و گردشگر در این مناطق شده است.
