بافت تاریخی یزد که اکنون در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده رمز و رازهایی متعددی در خود جای داده است. خانه های این قسمت از شهر یزد با داشتن راهروهایی مخفی و زیرزمینی که یکدیگر را به متصل کرده اند برای چه ساخته شده و چه معنایی دارند؟
به گزارش ایران تریپدیا، یکی از میراث به جای مانده از دوران گذشته که شاید کمتر در مورد آن صحبت شده، راهروهای مخفی و تاریخی خانه‌های قدیمی یزد است که در قسمت زیرین بافت تاریخی هنوز آثار آن به وضوح دیده می‌شود و مواردی از خانه‌ها نیز هنوز شاهد وجود این راهروها در خانه‌هایشان هستند.
هرچند خطوط آب و گاز و بعضا آسفالت خیابان موجب مسدود شدن بسیاری از این مسیرها و راهروها شده اما هنوز برخی از خانه‌ها از راهروهای مرموزی خبر می‌دهند که گاهی تا خانه همسایه ادامه دارد. این مسیرهای قدیمی که بعضا دست نخورده همچنان در زیر خانه‌های تاریخی وجود دارند،به کجا خواهند رسید؟ و چرا و به چه علتی ایجاد شده‌اند و قدمت آن‌ها متعلق به چه زمانی است؟
راهروهای مخفی برای چه زیرزمین خانه های بافت تاریخی یزد ساخته شده اند؟
«سیدمصطفی فاطمی» مدیر کل میراث فرهنگی یزد همانند ساکنان بومی بافت در مورد این راهروها می‌گوید: در گذشته و در جنگ جهانی اول که ایران بویژه یزد دچار قحطی فراوانی نیز بوده است، مردم از ترس گروه‌های خارجی دشمن به این قسمت‌ها پناه می‌بردند.
وی تصریح می‌کند: در این زمان، در مقابل ترس از دشمن فرزندان و همسران خود را در این بخش‌های زیرزمینی پنهان می‌کردند و با مقداری غذا مقابل راهروها را با دیواری تیغه‌ای می‌پوشاندند تا دشمن متوجه این خانواده‌ها نشود و چه بسا بسیاری از این افراد در صورت آسیب دیدن شوهران همین طور پشت دیوار مانده تا می‌مردند.
این مسئول در مورد استفاده از این راهروها در دوره‌های بعدی بیان می‌کند: هر چند ساخت این راهروها منسوخ شده بود اما در زمان‌های بعدی در مورد وقایعی مانند کشف حجاب از انها استفاده شده است.
فاطمی در مورد این راهروهای مخفی و زیرزمینی یزد می‌گوید: این راهروها که هنوز هم در برخی از خانه‌های بافت تاریخی یزد وجود دارد، عموما بین خانه‌های یک قوم مانند عرب‌ها و همسایگان و مقاصدی مانند مسجد و حمام‌های عمومی ساخته می‌شده است.
البته در تاریخ مکتوب و شفاهی یزد از راه‌های زیرزمینی و مسیرهای زیرزمینی نیز یاد شده است که برخی مربوط به مسیرهای قنات و برخی راهروهای زیرزمینی است که از ابتدای تاریخ یزد در کتب مختلف و دوران مختلف از قرون اولیه اسلامی تا دوران اسلامی از این راهروها استفاده می‌شده است.
در دوران آل مظفر راه‌های رفت و برگشتی به بیرون شهر بوده و بعضا از ارتباط این راه‌ها برای تردد سربازها استفاده می‌کردند. جنگ‌های مختلف مانند دوران افغان‌ها و صفویه و دیگر جنگ‌ها نیز جزو مواردی است که این راهروها مورد استفاده قرار گرفتند تا جنگ اول و دوم جهانی که پایشان به یزد هم باز شده از این مسیرها استفاده می‌شده است.
این راهروها که امروزه هنوز در برخی از خانه‌های تاریخی و حتی مساجد یزد و مدرسه علمیه خان نیز وجود دارد و تخریب نشده با وجود منسوخ شدن، توسط مالکان این خانه‌ها مورد استقبال قرار گرفته و بعضا درصدد احیای این مسیرها هستند.
