فرش پازیریک یک قدیمی ترین قالی جهان، فرشی پشمی با رنگ هایی زنده است. این فرش چهارگوش تقریبا مربع بوده و ابعاد آن ۱٫۹۸ در ۱٫۸۹ متر است. نقش‌هایی که در آن دیده می شود شامل تصویر سوارکاران، آهوهای در حال چرا و جانوران افسانه ای با سر عقاب و بدن شیر است و حاشیه ای گل‌دار دارد. فرش پازیریک طی سال‌های ۱۳۲۶ تا ۱۳۲۸ خورشیدی (۱۹۴۹–۱۹۴۷) توسط سرگی رودنکو، باستان شناس روسی در دره پازیریک واقع در ابتدای رشته کوه های آلتای داخل مرزهای کشور روسیه، در کنار اشیاء باستانی مشهوری مانند گلدان چوبی، مومیایی دوید، نقش اسب سواری و آثاری دیگر در گور یخ‌زده یکی از فرمانروایان سکایی کشف شد.
پیشینه تاریخی
سرگی رودنکو باستان شناس و کاشف فرش پازیریک، پس از بررسی ساختار فرش و نگاره های آن متوجه شباهت بسیار زیاد نقش مایه های آن با نقش برجسته های تخت جمشید شد. بیشتر پژوهشگران این قالی را از دست بافت های پارت ها یا مادها می دانند. اما همچنان درباره تاریخچه حقیقی این فرش نظریه های متفاوتی وجود دارد اما این نظریه که پازیریک سکایی بوده و متعلق به سکاها بوده است قوی تر است. سَکاها گروهی از مردمان کوچ‌نشین ایرانی تبار بودند که تاریخشان به پیش از هخامنشیان بازمی گردد. آن ها مردمانی دامدار بوده‌اند و این فرش را با پشم حاصل از دام های خود بافته اند. به گمان دانشمندان این فرش از نظر خواستگاه، به احتمال قوی متعلق به ارمنستان کنونی یا بخش های شمالی ایران است.
شکل ظاهری فرش پازیریک
شکل ظاهری قالیچه ی تقریبا مربع با ابعاد 1.98 در 1.89 متر بوده و دارای 3600 گره ی متقارن یا گره ترکی می باشد و از زیباترین قالیچه هایی است که تا به حال در جهان بافته شده است. یک سمت آن به دلیل رطوبت قبر پوسیده بود که اکنون بازسازی شده است. بر روی قالیچه نقش های مختلفی بافته شده که با دقت و وسواس بسیار زیادی طراحی شده اند. در دو طرف فرش گل هایی با طراحی بابلی نگاشته شده است که این طرح پیش از میلاد مسیح رواج داشته است، این قالی پنج حاشیه دارد و در وسط این فرش می توانید گل هایی با چهار گل برگ نیلوفر را ببینید، دور تا دور این گل ها باز هم گل هایی به رنگ آبی و بسیار خیره کننده دیده می شود که امروزه در فرش های ترک ها بیشتر به چشم می خورد. رنگ های بکار رفته در فرش پازیریک رنگ های شاد و سرزنده هستند: آبی، زرد، قرمز و … که اکنون با گذر هزاران سال کدر شده اند.
نقوش فرش پازیریک
نقاشی بسیار زیبایی که بر روی قالی پازیریک وجود دارد موجب شده تا به امروز هزاران تخته فرش از روی آن شبیه سازی و بافته شود. حاشیه این فرش از داخل به خارج شامل 28 اسب‌سوار است که تک تک چهره ها و کلاه هایشان کاملا ایرانی می‌باشدکه با ظرافت بسیار بالایی بر روی این قالی نقش بسته اند.
از دیگر نقوشی که بر روی این قالی دیده می شود گوزن های زرد خال و دارای شاخ‌های پهنی می باشد. می‌توان گفت این گوزن‌ها نیز مخصوص ایران بوده و درگذشته در طبیعت ایران وجود داشته اند. در ردیف‌های بعدی حیوانات افسانه ای که به موجودات اساطیری ایرانی معروف هستند دیده می شود، موجوداتی با سر شیر و بدن اسب که این نقش ها نشان دهنده عقاید و باورهای مردم دیرین ایران است. علاوه بر اینها ۲۸ گل و هشت پره میانی از دیگر نقوش قالی پازیریک است که به نگاره های هشت پر معروف شده و در حال حاضر برای تزیین و زیبایی بسیاری از فرش ها مورد استفاده قرار می گیرد.
فرش پازیریک در حاضر در کشور روسیه، شهر سن پترزبورگ و در موزه آرمیتاژ نگهداری می شود.
