شب یلدا یا چله به عنوان بیستمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس ایران در هفدهمین نشست کمیته بین الدولی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو در پرونده ای مشترک میان ایران و افغانستان ثبت جهانی شد.
در هفدهمین نشست کمیته بین الدولی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در شهر رباط مراکش که از ۶ تا ۱۲ آذرماه ۱۴۰۱ در حال برگزاری است، “شب یلدا یا چله” به‌عنوان بیستمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس کشورمان مشترک با افغانستان در یونسکو به ثبت جهانی رسید.
از ایران ۶ پرونده برای ثبت جهانی در هفدهمین نشست کمیته بین الدولی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس بررسی می شود که شامل پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی (مشترک با افغانستان، آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان)، هنر سوزن دوزی ترکمن (ترکمن‌دوزی) (مشترک با ترکمنستان)، هنر ساختن و نواختن عود (مشترک با سوریه)، یلدا/چله (مشترک با افغانستان)، هنر ساختن و نواختن رباب (مشترک با تاجیکستان و ازبکستان) و مراسم مهرگان (مشترک با تاجیکستان) است.
مستندات ارائه شده برای این نشست شامل ۲۴ گزارش در مورد یک عنصر درج شده در فهرست حفاظت فوری، ۴۲ گزارش در مورد اجرای کنوانسیون ۲۰۰۳ و در مورد وضعیت فعلی عناصر ثبت شده در فهرست معرف توسط کشورهای عضو در اروپا، چهار نامزدی در فهرست حفاظت فوری، ۴۶ نامزد برای فهرست معرف، پنج پیشنهاد برای ثبت اقدامات حفاظتی خوب و یک درخواست برای کمک بین المللی است.
همچنین در این نشست “هنر ساختن و نواختن عود” به‌عنوان هجدهمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس ایران در هفدهمین نشست کمیته بین الدولی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو در پرونده ای مشترک، به نام ایران و سوریه ثبت جهانی شد.
آیین باستانی و کهن نوروز و ردیف‌های موسیقی سنتی ایران در سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۸)، آئین پهلوانی و زورخانه ای، هنر نمایشی آئینی تعزیه، مهارت فرش بافی کاشان، مهارت فرش بافی فارس و موسیقی بخشی های خراسان شمالی در سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۹)، دانش سنتی لنج سازی و دریانوردی در خلیج فارس و نقالی، قصه گویی اجرایی ایرانی در سال ۲۰۱۱ (۱۳۹۰)، آئین قالی شویان مشهد اردهال در سال ۲۰۱۲ (۱۳۹۱)، فرهنگ پخت نان لواش و آئین نوروز (با تکمیل پرونده) برای دومین بار در سال ۲۰۱۶ (۱۳۹۵)، هنر ساختن و نواختن کمانچه، چوگان، بازی سوار بر اسب همراه با روایت گری و موسیقی در سال ۲۰۱۷-(۱۳۹۶) و ساختن و نواختن دو تار ایرانی در سال ۲۰۱۹- (۱۳۹۸) و هنر نگارگری (مینیاتور) و آیین زیارت کلیسای تادئوس مقدس ۲۰۲۰ (۱۳۹۹) شانزده اثری هستند که تاکنون در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده اند و اکنون با ثبت برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی ایران ۲۰۲۱ (۱۴۰۰)، ایران در این فهرست جهانی دارای هفده اثر ثبت شده است.
میراث فرهنگی ناملموس به تولیدات و فرایندهای فرهنگی مانند: آیین ها، هنرها، ترانه‌ها، آواها و نواها، موسیقی ها، رویدادها، مهارت ها و توانمندی هایی گفته می شود که در میان مردم و یا یک قوم در یک منطقه خاص جغرافیایی مرسوم بوده و با گذشت زمان، نسل به نسل و سینه به سینه به عنوان گنجینه ای ارزشمند به دوران معاصر یک ملت به ارث می رسد و همچنان به عنوان یک عنصر و ارزش فرهنگی توسط مردم ترویج، حفاظت و پاسداری می شود.
آثار و بناهای تاریخی و باستانی، تولیدات هنرهای سنتی، چشم اندازهای طبیعی، بخشی از دارایی های فرهنگی، در گروه آثار و محصولات فرهنگی ملموس قرار دارند، که یا در قالب یک محوطه باستانی ثبت و حفاظت می شوند، یا برای نگهداری به عنوان اموال فرهنگی در موزه ها قرار دارند. اما آثار فرهنگی ناملموس شکل هایی از فرهنگ به‌شمار می روند که اگر چه قابلیت ثبت و ضبط دارند، اما قابلیت ذخیره در یک محل فیزیکی مانند موزه را ندارند و به واسطه ویژگی های ذاتی و خاص خود، قابل انتقال، تکرار و تجربه کردن هستند.
ایرنا
