سوزن دوزی یکی از هنرهای کهن در بلوچستان است که دارای مهر اصالت از سازمان یونسکو بوده و در فهرست میراث معنوی ایران نیز ثبت شده است.
سوزن دوزی یا بلوچی دوزی، هنر تزئین پارچه است و قدمتی طولانی در تاریخ این دیار دارد. زنان بلوچ، از کودکی هنر سوزن‌دوزی را فراگرفته و پارچه‌ها را هنرمندانه و ماهرانه سوزن دوزی می‌کنند. طرح و نقوش بکار رفته هر چند ساده، ولی بسیار ظریف و هندسی می‌باشد و بصورت ذهنی و بدون نقشه و یا با ممهور کردن پارچه با تپه که به آن تپه زنی می‌گویند دوخته می‌شود. سوزن دوزی بر روی لباس، سفره عقد، روتختی، کوسن، سجاده، رومیزی، پشتی و یا حتی لباس و … انجام می‌شود. همچنین از این هنر برای تزئین قسمت های پیش سینه، سرشلوار و دورآستین، کلاه، عرقچین، سرمه دان، بازوبند، جلد قرآن و … استفاده می کنند.
در کتاب آخرین ماموریت، نوشته مغرالدین مهدی، راجع به سوزن دوزی آمده است که: یکی از صنایع که در حد خود بسیار زیبا و ارزنده است، صنعت دوزندگی و دست‌دوزی جلیقه و لباس زنانه است. مانند ترمه، دست‌دوزی می‌نمایند و با نهایت زیبایی و با ابریشمی که با رنگ‌های طبیعی رنگ کرده‌اند و رنگش ثابت است و هیچ‌وقت از بین نمی‌رود، نخ‌دوزی می‌کنند. صد‌ها مربع و مستطیل و لوزی می‌دوزند، یک اندازه که اگر با پرگاری دقیق اندازه‌گیری کنند سر مویی تفاوت ندارد.
نقوش و طرح‌ها در سوزن دوزی یا بلوچی دوزی
در بلوچی‌دوزی بیشترین طرح و نقشی که به چشم می‌آید، نقوش هندسی هستند. طرح‌های هندسی با اشکال مستطیل، مربع، مثلث، دایره، و .. که از ترکیب و کنار هم قرار دادن این شکل‌ها طرحی خاص به دست می‌آید. در این نقوش حتی حیوانات و گیاهان و درخت‌ها نیز با طرح‌های هندسی شکل می‌گیرند. سوزن دوزی بلوچ در سه سبک کم کار، میانه کار و پرکار انجام گرفته و بسته به میزان سوزن‌دوزی های انجام شده دارای بازه متفاوتی از قیمت ها هستند.
نخ‌های مورد استفاده در دوخت و دوز
جنس نخ‌های مورد استفاده در دوخت و دوز این آثار در گذشته، نخ ابریشمی بود که از پرورش کرم ابریشم در مناطق متفاوت این استان بدست می‌آمد، با اینکه امروزه نخ‌های پنبه‌ای و کاموایی جای خود را به ابریشم داده اند، اما همچنان در برخی نواحی این استان از نخ‌های ابریشمی مرغوب و با کیفیت استفاده می‌شود. نخ‌های پنبه‌ای مورد استفاده، امروزه بر خلاف گذشته در کارخانه‌های ریسندگی تهیه شده و دیگر به شکل بافندگی‌های دستی تهیه نمی‌شوند.
ایرانشهر، شهر ملی سوزن دوزی کشور
با وجودی که هنر سوزن دوزی در اکثر مناطق سیستان و بلوچستان وجود دارد، اما انتخاب ایرانشهر به عنوان شهر ملی سوزن‌دوزی به علت تعداد کارگاه‌های بیشتر و تکنیک‌های متداول و رایج این شهر بوده است. کیفیت سوزن دوزی و وجود زیرساخت‌های شهری در ایرانشهر باعث شده این شهرستان در سال ۹۷ به عنوان شهر ملی سوزن‌دوزی کشور به ثبت برسد.
باشگاه خبرنگاران جوان
