طبق اعتقاد مسلمانان در سراسر جهان، در گاهشماری هجری قمری رمضان نهمین ماهِ سال و ماهی برای روزه و عبادت است. در این ماه آئینهای اجتماعی و دینی بسیار متنوّع و گسترده‌ای وجود دارد.
ماه رمضان در سنت ها و آداب و رسوم ایرانیان نقش به سزایی دارد. بسیاری از مردم ایران محل های کسب و کار، خیابان ها و یا کوچه های محل زندگی خود را با چراغ و گل تزئین کرده و به پیشواز این ماه می روند. همچنین اعمال این ماه در هر منطقه با آداب و رسوم و آیین های خاص خود برگزار می شود.
حلول ماه رمضان و روزه گرفتن
«روزه گرفتن» رایج‌ترین رسم در ماه رمضان است. در اعتقاد مسلمانان روزه به این صورت است که هر فرد مکلّف، از هنگام طلوع خورشید تا وقت غروب، چیزی نخورد و نیاشامد. روزه گرفتن بر همه مسلمانان‌ـ بزرگسالانی که از بیماری حاد و مزمنی رنج نمی‌برند و یا اینکه در مسافرت نیستند و همچنین در دورانِ شیردهی یا قاعدگی نیستند، واجب است.
ماه رمضان در فرهنگ مسلمانان با اعلام رؤیت هلال ماه شروع می‌شود. حلول ماه رمضان فرصت مناسبی بود تا مردم به ویژه ادبا و شعرا در قالب‌های نظم و نثر، برای یکدیگر پیام‌های تبریک ارسال کنند. در زمان‌های گذشته در فرهنگ اسلامی اعلام وقت سحر و بیدار کردن مردم برای سحری با توجه به وسعت و جمعیت شهرها به شیوه‌های گوناگون صورت می‌گرفت. اغلب مؤذّنان و جارچیان در چند نوبت از فراز مناره‌ها یا با دورزدن در کوچه‌ها و خیابان‌ها با صدای بلند مردم را بیدار می‌کردند و نیز نزدیک شدن زمان اذان را هشدار می‌دادند.
سحری و افطار
یکی از موضوعات قابل توجه در ماه رمضان، سفره‌ها و مهمانی‌های سحری و افطاری است. مسلمانان غذای پیش از صبح را «سحری» و غذای شبانه را «افطار» می‌نامند. تقریباً در همه ادوار اسلامی این رسم رایج بوده که امرا و خلفا و همچنین کسانی که نذوراتی داشتند، در مساجد و یا مکان‌هایی خاص، سفره‌های افطاری و گاه سحری می‌گستردند. به همین دلیل در برخی از مساجد آشپزخانه‌هایی برای پخت غذا در ماه رمضان وجود داشت. یا برخی از فرمانروایان در آغاز ماه رمضان، مکان‌هایی را برای تهیه غذاهای افطاری و سحری در نظر می‌گرفتند. به اعتقاد مسلمانان مطابق با توصیه‌های دینی و باور عمومی ثواب (پاداش اُخروی) زیادی در افطاری دادن وجود دارد. مسلمانان بنابر سنّت نبوی اغلب با خرما افطار می‌کنند و اعتقاد بر آن است که گشودن روزه با خرما ثواب بسیاری دارد.
خوراکی های ماه رمضان
خوراکی‌های مخصوص رمضان غذاهای متنوّعی هستند و گرایش به نوع خاصی از غذاها متاثّر از شرایط اقلیمی هر منطقه و فصل در این ماه است. غذای افطار در بیشتر مناطق سبک و ساده است و معمولاً از خوردن غذاهای پرحجم و سنگین پرهیز می‌شود.
خوراکی‌های رایج افطار در یک جمع‌بندی کلی افزون بر خرما عبارتند از: نمک، نان جو و انواع دیگر نان، شیر، آب جوش، نبات داغ، چای شیرین، انواع حلوا، برخی شیرینی‌ها مثل زولبیا و بامیه، موادّ لبنی، سبزیجات، شُلّه زرد، شیربرنج، انواع آش و شوربا و غذاهای محتوی حبوبات مخصوصا عدس، انواع بلغور. انواع حلوا از خوردنی‌های رایج و معروف رمضان است که تقریباً در همه مناطق دیده می‌شود.
تاثیر ماه رمضان بر زندگی مردم
در ماه رمضان وضعیت کسب و کار رونق همیشگی خود را نداشته و تفاوت بسیاری با ماه‌های دیگر سال دارد. به دلیل اعتقاد مسلمانان به نزدیکی به خداوند در این ماه، اعمال شرورانه و فساد در این ماه کاهش یافته و در بیشتر مساجد و تکایا و خانه‌های مردم مجالس ختم قرآن برپا می‌شود، چرا که اعتقاد بر این است که خواندن قرآن در این ماه ثواب و برکات بسیاری دارد.
آیین‌ها و مراسم خاص رمضان با رهیافت‌های مذهبی و توصیه‌های اکید دینی، مبتنی بر بهره‌مندی از رحمت‌های الهی است. طبق اعتقادات مسلمانان گفته می‌شود که هر شب از این ماه به شب‌های ماه‌های دیگر، برتری دارد. چنانچه در مناطق مختلف سرزمین‌های اسلامی شرکت در هر یک از این آئینها به معنای بهره‌برداری از خوان گسترده الهی بوده است.
منبع: ایراس
