به گزارش ایران تریپدیا، به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، مهدی موسوی‌نیا سرپرست هیأت کاوش ۲۰ شهریور ۱۴۰۰ با استناد به داده‌های باستان‌شناسی گفت: «شهر زیرزمینی تفرش در استان‌مرکزی با ۱۵۰ هکتار وسعت و سه طبقه استقراری، وسیع‌ترین محوطه دستکند ایران و یکی از بزرگ‌ترین محوطه‌های زیرزمینی در خاورمیانه و دنیای باستان‌شناسی است.»
سرپرست هیات کاوش با بیان اینکه این محوطه در دوره سلجوقی ساخته و در اواخر این دوره پس از پر شدن چاه‌های ارتباطی آن، متروک شده است، تصریح‌کرد: «کشف قطعه سفال‌هایی از دوره ایلخانی تا قاجار در طبقات فوقانی، نشان می‌دهد پس از متروک شدن محوطه، بخش‌هایی از آن ولو به صورت محدود پس از دوره سلجوقی مورد استفاده قرار گرفته است.»
عضو هیئت‌علمی گروه آموزشی باستان‌شناسی دانشگاه نیشابور با اشاره به اینکه کاوش‌های باستان‌شناسی این محوطه از سال ۱۳۹۸ توسط دانشگاه نیشابور در حال انجام است، افزود:«فصل دوم کاوش باستان‌شناسی در شهر زیرزمینی تفرش، با مجوز پژوهشگاه میراث‌فرهنگی وگردشگری، تابستان و پاییز سال گذشته در قسمت فوقانی خیابان بازار، حدفاصل مدرسه اسماعیل بهرامی و مسجد نورالله آغاز شد.»
او گفت: «این بخش از محوطه پیش‌تر به مدت شش سال توسط حفاران غیرمجاز حفاری و تخریب شده بود، با این حال با توجه به دلیل مشخص بودن طبقات استقراری و فراوانی اتاق‌هایی با ابعاد میانگین دو در سه متر عمق این بخش از محوطه برای کاوش انتخاب شد.»
موسوی نیا اظهار‌کرد: «به علاوه، نظر شهرداری تفرش به عنوان کارفرمای پروژه در ساماندهی و احیاء بخش کاوش شده، دلیل دیگر انتخاب این بخش از محوطه برای کاوش بود زیرا که این محوطه در مجاورت قنات قدیمی دیاوار قرار داشته و می‌توانست ارتباط سطح زمین با محوطه را تسهیل کند.»
این باستان‌شناس با بیان اینکه در فصل دوم کاوش محوطه، ۴ کارگاه انتخاب و مورد کاوش قرار گرفت، خاطرنشان‌کرد: «قطعات سفال، استخوان، فلز و … در کنار پیه‌سوزهای یافت شده از انباشت‌های قنات دیاوار، از مهمترین یافته‌های فصل دوم کاوش در شهر زیرزمینی تفرش است.»
او در پایان تصریح‌کرد: «پس از اتمام مراحل کاوش، دستکند زیرزمینی تفرش ساماندهی و آماده بهره برداری شد.»
