مجموعه میدان امیرچخماق

مجموعه میدان امیرچخماق سازه ای برجسته در یزد است که به دلیل سازه متقارن مسجدش شهرت دارد. امیرچخماق درواقع مسجدی است که در میدانی به همین نام واقع شده است. همچنین این مجموعه شامل کاروانسرا، تکیه، آبگرم، چاه آب باستانی و شیرینی فروشی است. در شب، ساختمان پس از پایان روز و غروب خورشید با نور نارنجی در طاقچه های قوسی روشن می شود که آن را به یک منظره زیبا تبدیل می کند.

ساختار مجموعه میدان امیرچخماق

این مسجد در میدانی به نام امیر جلال الدین چخماق، فرماندار یزد در زمان سلسله تیموریان و در مقابل آنچه در گذشته موزه آب یزد بوده واقع شده است.

سازه اصلی دارای سه طبقه و نمای متقارن با طاقچه ها و طاق ها است. در مرکز سازه، دو مناره بسیار مرتفع وجود دارد. گفته می شود که راه پله مارپیچ در یکی از دو مناره در حالی که منظره ای عالی از یزد را ایجاد می کند، احساس شدید تنگناهراسی در بازدید کننده ایجاد می کند. حمام جلوی ساختمان تقریباً 600 سال قدمت دارد. برای اطمینان از ایمنی خیابان کنار میدان اخیراً قوسهایی در پهلوهای سازه اضافه شده است. فقط طبقه همکف و اول برای عموم قابل دسترسی است. در زیر زمین نیز یک مجتمع خرید وجود دارد.

این مجموعه شامل تکیه جهت برگزاری مراسم تاسوعا و عاشورا نیز است. در یک گوشه تکیه، یک نخل وجود دارد که با چوب و اتصالات فلزی ساخته شده است.

تاریخچه و بازسازی میدان

مجموعه میدان امیرچخماق در سده 8 خورشیدی توسط جلال الدین امیر چخماق، فرماندار وقت یزد در زمان سلسله تیموریان بنا شد. این میدان در ضلع شمالی مسجد مهمی به نام مسجد قدیمی واقع شده است که اکنون به نام مسجد امیر-چخماق شناخته می شود. این مسجد همچنین در سال 841 هجری قمری توسط امیر چخماق تاسیس شد. در همان سال، مسجد توسط حاج قنبر جهانشاهی، كه فرماندار بعدی یزد بود، افتتاح شد و سپس در حاشیه میدان بازار و كاروانسرا ساخته شد.

بعدها بسیاری از بخش های این مجموعه خراب شد. در عصر صفویه، زمانی که بهادر خان شمس یوسف میبدی بخش هایی از آن را بازسازی کرد و کاروانسرا را در همان مکانی که پیشتر قرار داشت بنا نهاد. سال ها بعد بخش جدیدی به این مجموعه اضافه شد که با ساخت تکیه ای توسط ابوالقاسم رشتی در ورودی بازار همراه شد.

بیشتر تغییرات در میدان امیر-چخماق در دوره مدرنیزاسیون رضاشاه انجام شد. با تکمیل خیابان پهلوی در سال 1314، قسمت شمالی این میدان که به بازار متصل بود تخریب شد. به نظر می رسد که کاروانسرا در همان زمان تخریب شد تا میدان به شکل مستطیل و منظم تری در آید.