تخت جمشید

تخت جمشید پایتخت امپراتوری هخامنشی در قرون پیش از میلاد مسیح بود. این اثر باستانی در حدود 70 کیلومتری شهر شیراز در استان فارس واقع شده است.

تاریخچه

ساخت تخت جمشید در سال 521 پیش از میلاد به دستور داریوش اول و به عنوان بخشی از برنامه گسترده عمرانی و تأکید بر وحدت و تنوع امپراتوری پارسیان هخامنشی آغاز شد. در اصل ساخت این بنا بر نشان دادن مشروعیت قدرت سلطنتی و عظمت پادشاهی وی متمرکز بود. ساخت بنای تخت جمشید کارگران و صنعتگران را از تمام ساتراپی های امپراتوری هخامنشی به خود جلب کرد. بدین ترتیب معماری آن ترکیبی از فرهنگ و هنر تمام بخش های امپراتوری بود که سبک معماری ایرانی را که پیشتر در پاسارگاد، شوش و اکباتان نیز صورت گرفته بود، در خود ترسیم کرد. این ترکیب دانش، سایر هنرهای ایرانی مانند مجسمه سازی و زرگری را نیز در خود به نمایش گذاشته است. ساخت تخت جمشید به مدت دو قرن ادامه داشت و تا زمان تسخیر امپراتوری و به آتش کشیدن شهر توسط اسکندر مقدونی در سال 331 قبل از میلاد پابرجا بود.

ساختار

گردشگران غربی در طول قرن ها از این مکان بازدید می کردند، اما تنها در قرن هفدهم بود که ویرانه های باقی مانده به عنوان پایتخت باستان هخامنشی شناسایی شدند. تعداد زیادی از اکتشافات باستان شناسی درک بهتر ساختارها، شکل ظاهری اصلی بخش های مختلف شهر و کارکردهای آنها را امکان پذیر کرده است.

تخت جمشید شامل یک مجموعه عظیم با تعدادی قصر در یک تراس بزرگ است که از چندین ساختمان ستون دار مسقف تشکیل شده که دارای عملکردهای تشریفاتی، آیینی، نمادی یا اداری خاص هستند که شامل مکان هاییبرای اسکان ملاقات کنندگان، آپارتمان های سلطنتی، اداره خزانه داری، یا پذیرایی می باشند. در نزدیکی تراس، ساختمان های دیگری نیز وجود داشت: مقبره های سلطنتی، محراب ها و باغ ها. در پایین شهر خانه هایی نیز وجود داشت که امروزه تقریباً چیزی از آنها به چشم نمی خورد. نقش برجسته های زیادی که بر روی پله ها و درهای کاخ حک شده است، بیانگر تنوع ملت هایی است که امپراتوری را تشکیل داده اند. برخی از این نقش برجسته ها از این امپراتوری تصویر یک قدرت محافظ، حاکم، مشروع و مطلق سلطنتی را بازگو می کنند، جایی که خشایارشاه اول به عنوان جانشین قانونی داریوش بزرگ تعیین می شود. کتیبه های متعدد سلطنتی به خط میخی در تخت جمشید به فارسی باستان، بابلی یا ایلامی نوشته شده است. آنها در مکانهای مختلف محوطه باستانی ثبت شده اند، که برای اهداف مشابه در نظر گرفته شده اند و مشخص می کنند که کدام پادشاهان دستور ساخت کدام ساختمانها را داده اند.

این فرضیه که تخت جمشید صرفاً کاربرد آیینی و تشریفاتی دارد و در آن پادشاه خراج های ارائه شده توسط ملت های امپراطوری در مراسم سال نو پارسی را دریافت می کند، مدتهاست غالب است. اکنون به یقین می دانیم که این شهر به طور دائمی دارای جمعیت بوده و نقش مرکزی در مدیریت و سیاست گذاری امپراتوری را ایفا می کرده است. بسیاری از بایگانی های نوشته شده بر روی لوح های سفالی کشف شده در بناها و استحکامات، این عملکردها را ثبت کرده و اطلاعات ارزشمندی را درباره دولت شاهنشاهی هخامنشی و ساخت مجموعه فراهم می کند. تخت جمشید از سال 1357 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.