کاخ خورشید

کاخ خورشید یا عمارت خورشید یکی از زیباترین کاخ های ایران است که به دستور نادر شاه افشار در سال 1108 در کلات نادری مشهد بنا شده است. این بنای زیبا به نام های کاخ کلات و کاخ نادر نیز معروف است. این عمارت یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری شهر کلات نادری و استان خراسان محسوب می شود. عمارت خورشید سازه ای سه طبقه با معماری بینظیر است که در باغی دل باز قرار دارد. این کاخ یکی از آثار ثبت شده ملی ایران است.

تاریخچه

این کاخ به دستور نادر شاه و برای نگهداری از خزانه و گنج های به دست آمده توسط وی از کشورگشایی ها در دژ یا کلات نادری ساخته شد. ساخت این عمارت در طول مدت پادشاهی نادرشاه افشار ادامه داشت اما پیش از تکمیل شدن نادرشاه کشته شد. کتیبه زیبای ثلث در قسمت دور تا دور فضای گنبد قرار دارد که روی آن یکی از سوره های قرآن نوشته شده است. پس از مرگ نادرشاه و سقوط سلطنت افشاریه، مدت ها این عمارت بلااستفاده باقی ماند. نهایتا در دوران قاجار، تغییرات فراوانی در این کاخ اعمال کردند تا برای سکونت از آن استفاده کنند.

معماری کاخ خورشید

کاخ خورشید در میانه باغ بزرگی ساخته شده و شامل بنایی در سه طبقه است. ارتفاع آن در گذشته، حدود ۲۵ متر بوده است اما در حال حاضر به علت خرابی طبقه سوم، ارتفاع آن بیش از ۲۰ متر نیست. طبقه یکم آن ۸ ضلعی است که آن را روی چهار ردیف پلکان به شکل هرم بر پا کرده اند. ورودی های کاخ، در ضلع های هشتگانه قرار دارد که به سالن اصلی کاخ منتهی می ‌شود.

نادرشاه افشار با نفوذی که در هندوستان داشت، از بهترین سنگ تراشان هندی در ساخت این عمارت کمک گرفته است. طبقه پایین این کاخ محل نگهداری گنج ها و غنیمت های نادرشاه افشار بوده است. طبقه اول عمارت روی چهار ردیف پلکان هرمی شکل بنا شده و دسترسی به آن از طریق سالن اصلی صورت می گرفت. در طبقه دوم تالاری بزرگ با تزیینات طلاکوب شده را می توان مشاهده کرد که بر اساس سبک معماری صفوی آن را تزیین کرده اند. طبقه سوم عمارت خورشید با 66 نیم ستون سنگی به شکل استوانه ای ساخته شده است و مهم ترین و شاخص ترین بخش عمارت محسوب می شود.

کاخ خورشید در مجموع ۱۲ اتاق دارد که داخل هر اتاق نیز تزئیناتی از نقاشی و گچبری دیده می شود. تا چند دهه پیش در میان این تزئینات، تصاویری از شاهزادگان نادری نیز وجود داشت. در میانه این بنای هشت ضلعی، برج استوانه ای مانندی، در دو طبقه قرار دارد که محل اقامت شاه و خانواده اش بوده است. زیبایی این کاخ بیشتر در نمای خارجی کنگره دار ساختمان است که در آن معماری گورکانی-هندی به چشم می خورد. داخل اتاق ها نیز با نقاشی و گچبری تزئین شده اند. در میانه این بنا از سطح پشت بام برجی مدور با ترک های شبیه نیم ستون معروف به خیاری ساخته شده است.