موزه جانورشناسی دانشگاه تهران
موزه جانورشناسی دانشگاه تهران مجموعه ای کم نظیر از ذخایر علوم طبیعی، اسناد علمی و انواع منابع زیستی و تنوع جانوران ایران است. این مجموعه ارزشمند شامل گروه های مختلف جانوری شامل پستانداران، پرندگان، خزندگان، آبزیان، حشرات و گونه های زیان آور و یا مفید کشاورزی است که در کنار آن ها فرآیندها و روش های مبارزه با حشرات را به نمایش گذاشته است. موزه جانورشناسی دانشگاه تهران در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در کرج، قدیمی ترین مرکز آموزشی کشورمان در بخش کشاورزی است قرار دارد و به زعم اکثر کارشناسان حوزه جانورشناسی می توان آن را یکی از منحصر به فردترین موزه ها در سطح کشور یا حتی خاورمیانه دانست.
تاریخچه موزه
موزه جانورشناسی دانشگاه تهران در سال ۱۳۳۳ به همت مرحوم دکتر مصطفی فاطمی استاد جانورشناسی دانشگاه تهران و با راهنمایی های ایشان و تلاش های همکاران و دانشجویان آغاز و در سال ۱۳۳۸ با نام موزه علوم افتتاح گردید. در روند شکل گیری و گسترش موزه اساتید و محققان بخش جانورشناسی نقش به سزایی داشتند. نمونه های این موزه با استفاده از روش های مختلف مانند تاکسیدرمی، تثبیت در محلول های شیمیایی، اتاله کردن، نگهداری در رزین و اسکلت سازی آماده و به نمایش در آمده اند که منجر به ایجاد اولین موزه علوم در ایران گردید. از سال ۱۳۹۷ و پس از تصویب اساسنامه جدید موزه، با توجه به ماموریت ها و ترکیب فعلی نمونه های آن نام موزه از علوم به “موزه جانورشناسی” تغییر نام داد.
بخش ها و مجموعه نمونه های موزه جانورشناسی دانشگاه تهران
مجموعه موزه جانورشناسی با حدود ۲۵ هزار نمونه و آثار جانوری که طی سالیان متمادی به روش های گوناگون علمی جمع آوری، آماده سازی، حفظ و نگهداری شده اند. موزه متشکل دو بخش اصلی نمایشی و آرشیوی است:
۱) بخش نمایشی موزه که جهت بازدید علاقمندان و عموم مردم است. ۲) بخش آرشیو و موزه مرجع تحت عنوان Zoological Museum University of Tehran Collection و کد ZUTC در مجموعه بین المللی موزه های علمی جهان ثبت گردیده است.
بخش نمایشی موزه
بخش نمایشی موزه جانورشناسی دانشگاه تهران در یک طبقه به مساحت ۸۰۰ مترمربع بین ساختمان های دانشکده زیست شناسی و دانشکده ریاضی و علوم کامپیوتر و در ضلع شرقی ساختمان اصلی پردیس علوم قرار دارد، و از قسمت های مختلفی تشکیل شده است.
نمایش پستانداران: مجموعه نمونه های جمع آوری شده از مناطق مختلف ایران شامل ۱۰۷ نمونه تاکسیدرمی شده از ۳۵ گونه پستاندار متعلق به خانواده های گاوسانان مانند کل و بز، قوچ و میش، آهو و جبیر، گوزن ها مانند گوزن زرد ایرانی، شوکا و سر تاکسیدرمی شده مرال، انواع راسوسانان، سگ سانان، گربه سانان، جوندگان، خفاش ها، حشره خواران، فک دریای خزر، سمور آبی، خرس قهوه ای و موارد دیگر است.
نمایش پرندگان: این بخش از موزه جانورشناسی دانشگاه تهران، بزرگترین مجموعه در نوع خود می باشد، شامل ۳۵۷ نمونه پرنده تاکسیدرمی شده در شکل ها و حالت های طبیعی مانند پرواز، شکار، ایستاده و در لانه از ۲۰۲ گونه متعلق به انواع پرندگان شکاری، آبچلیک سانان، کبوترسانان، گنجشک سانان و انواع دانه خوارها و دیگر پرندگان آبزی هستند، و از مناطق مختلف ایران جمع آوری شده اند. مجموعه کوچکی از پرندگان شهد خوار، مرغان بهشتی ، قرقاول نقره فام و آتشی و توکان اهدایی متعلق به خارج از ایران می باشند. بعلاوه نزدیک به ۴۰۰ نمونه تاکسیدرمی شده بصورت خوابیده و فرم آزمایشگاهی نیز وجود دارند که در جنبه های مختلف مطالعات پژوهشی و آموزش های آزمایشگاهی استفاده می شوند. از این مجموعه جالب می توان به پرندگان منطقه سیستان اشاره کرد که حاصل طرح های ملی و بنیادی دهه ۷۰ هجری شمسی است. در بخشی از این مجموعه نمونه هایی از تخم پرندگان شامل انواع گنجشک شکلان، مرغابی شکلان، پرندگان دانه خوار و شترمرغ در ویترین ها و قاب ها به نمایش گذاشته شده اند.
ماهی ها: مجموعه ای بالغ بر ۲۰۰ نمونه در انواع، اندازه ها و اشکال گوناگون از ماهیان غضروفی، خاویاری و استخوانی آب های داخلی، دریای خزر، آب های خلیج فارس و عمان هستند، که در محلول های شیمیایی فرمالین والکل تثبت شده و داخل جار های شیشه ای در بسته در موزه جانورشناسی دانشگاه تهران نگهداری می شوند.
نمایش خزندگان و دوزیستان: نمونه های تثبت شده در محلول و تاکسیدرمی شده بالغ بر ۵۰ گونه از مارسانان و سوسمار ها یک نمونه تاکسی درمی شده کروکودیل، نمونه های مختلفی از دو گونه لاک پشت آب شیرین، یک گونه سنگ پشت، ۳ گونه لاک پشت دریایی و ۸ گونه سمندرها، قورباغه ها و وزغ های ایران می باشند.
بی مهرگان: مجموعه بزرگ و گوناگونی از جانوران بی مهره شامل انواع کرم ها، نرمتنان، خارپوستان، بندپایان بویژه حشرات و خرچنگ ها در محلول های شیمیایی داخل جارها و یا بصورت خشک شده در جعبه های اتاله، قاب ها و ویترین ها به نمایش گذاشته شده اند.
نمایش اسکلت مهره داران: شامل مجموعه جالب از اسکلت کامل پرندگان، اسکلت پستانداران کوچک، اسکلت اسب، اسکلت فیل هندی، انواع جمجمه پستانداران، جمجمه گورخر ایرانی، اسکلت خزندگان و دو اسکلت کامل و منحصرد بفرد نهنگ گوژپشت و نهنگ باله پشتی ۱۵ و ۱۸ متری در جذب بازدید کنندگان نقش مهمی دارند.
تاریخ گذشته علوم زیست شناسی: نمایشگاهی از آثار و بقایای گذشته زمین شامل ماکت های ساخته شده از نمونه های اصلی فسیل تخم دایناسور و کام و آرواره های بالای خزنده دوزیست قدیمی، بخش هایی از اسکلت فسیل پستاندار فرد سم متعلق به یک میلیون سال قبل، اسکلت کامل ۶۸۰۰ ساله انسان و فسیل عاج فیل به همراه دستگاه ها و ابزار های قدیمی تجحیزات آزمایشگاهی، کارگاهی و استفاده شده در فعالیت های محیطی مانند میکروسکوپ های قدیمی میکرومانیپولاتور، میکروسکوپ های یک چشمی آینه ای، لوپ ها، ست تشریح، آگران دیسمان و ابزارهای عکاسی علمی در گذشته، در معرض دید دانشجویان، پژوهشگران و عموم قرار می گیرد.
بخش آرشیو موزه (ZUTC)
در بخش آرشیو موزه جانورشناسی دانشگاه تهران، بیش از ۶۰۰۰ نمونه جانوری از مناطق جغرافیایی و اکوسیستم های مختلف ایران متعلق به پروژه های تحقیقاتی علمی استادان و رساله های تحصیلات تکمیلی دانشجویان جانورشناسی، جمع آوری و مطالعه شده است، و با روش های علمی شناسایی و حفظ در ظروف محلول های شیمیایی تثبیت کننده همراه با کد موزه ای و اسناد بانک اطلاعاتی در قفسه های امن نگهداری می شوند. مجموعه موزه مرجع (ZUTC) کلیدی برای مطالعات سیستماتیک و تاکسونومی می باشد و به ارائه خدمات به جامعه جانورشناسان ایران و سایر کشور ها می پردازد، واز این جهت تهیه بانک اطلاعاتی دقیق نمونه های علمی ذخیره شده از اهمیت زیادی برخوردار است.
شرایط و زمان بازدید موزه جانورشناسی دانشگاه تهران
موزه جانورشناسی دانشگاه تهران در طول سال، به غیر از زمان تعطیلی تابستانی در دو ماه مرداد و شهریور، در سایر اوقات به غیر از روزهای تعطیل در دو شیفت صبح و بعدازظهر توسط کارشناسان، دانش آموزان مدارس و سایر مؤسسات آموزشی، دانشگاه ها، مؤسسات تحقیقاتی، هنرکده ها، موزه های داخل و خارج و عموم مردم خدمات موزه ای ارائه می کند.
سایت موزه جانورشناسی دانشگاه تهران
