معبد خورهه
منطقه باستانی خورهه یا معبد خورهه یکی از بناهای به جامانده از دوران سلوکیان، در استان مرکز و شهرستان محلات واقع شده است. خرابه های معبد خورهه در نزدیکی روستای خورهه، در منطقه پشت گدار قرار دارد و از شمال به رشته کوه های هفتاد قله و از جنوب به رشته کوه های یخچال می رسد و تا شهر محلات حدود ۴۸ کیلومتر مسافت دارد و به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. معبد خورهه یکی از مهم ترین آثار باستانی ایران است که گردشگران و علاقه مندان به تاریخ و معماری را به سمت خود جذب می کند.
تاریخچه خورهه
خورهه در اوستا به معنی محل برآمدن خورشید و کلمه خور به معنی منطقه ییلاقی است. این منطقه در شمال شرق محلات و بین روستاهای دودهک، ورین و آب گرم، در کنار رودخانه خورهه قرار دارد. قدمت این مکان به هزاره دوم پیش از میلاد بازمی گردد و یافته ها نشان از آن دارد که از این بنا در دوره ای از تاریخ به عنوان عبادتگاه و در دوره ای به عنوان مکانی ییلاقی مورد استفاده بوده و در دوره اسلامی نیز گورستان بوده است.
حفاری های باستانی در ویرانه های خورهه تابستان ۱۹۵۵ توسط اداره باستان شناسی ایران انجام شد و در خلال این کاوش ها، تعدادی سفال و چند تکله نقره متعلق به دوره سلوکیان کشف شد. در پایان این کاوش ها، باستان‌شناسان کشف کردند که بنای خورهه نه تنها یک معبد و آتشکده بوده، بلکه یک کاخ اقتصادی نیز بوده که در قرون اول قبل از میلاد ساخته شده و این بنا مرکب از سه بنای مرتبط به هم در دوره های مختلف بوده اند. در ادامه کاوش ها در خورهه سنگ نبشته ای در کنار رودخانه روستا به دست آمد که محققان این سنگ نبشته را که حدود یک تن وزن دارد را مربوط به دوره سلجوقیان دانستند، برخی نیز بر این عقیده‌اند که ممکن است سنگ نبشته قدمت بیشتری داشته باشد.
ویژگی های معبد خورهه
معبد خورهه دارای دو ستون سنگی و بلند به ارتفاع حدود هشت متر است. فضا، اتاق ها، راهرو ها و ایوان به‌همراه 12 ستون بخش های مختلف معبد خورهه بوده که از این ستون ها فقط دو ستون بلند باقی مانده است. ساقه های ستون ها بدون شیار بوده و شکل مخروط ناقص دارند و از پایین به بالا باریک می شوند. پایه این ستون ها مدور ساده و سر ستون ها به سبک و شیوه ایونیک که از انواع ستون سازی یونان با افکار و اسلوب محلی، ساخته شده است. ستون های بلند معبد باستانی و شگفت انگیز خورهه همچنان پابرجاست و محوطه این معبد چند بار مورد کاوش باستان شناسان قرار گرفته و شواهدی از دوران سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان و دوران اسلامی به دست آمده است. در ساخت ستون های خورهه، سنگ‌هایی معدنی از جنس سنگ تراورتن بوده که به صورت ۶ قطعه روی هم سوار شده اند.
روستای خورهه با خانه های ساخته شده از گل و چوب هنوز بافت قدیمی و سنتی خود را حفظ کرده است. از دیگر جاذبه های دیدنی این روستا می توان به امامزاده هفت ایوان با گنبدی مخروطی شکل که توانسته، غار شاه بلبل که در کوه های بین خورهه و دلیجان واقع شده، آتشکده آتش کوه، غار تاریخی لوراخ گاو و همچنین چشمه وزوان یا چشمه شوره که در شمال معبد سلوکی این روستا واقع شده و آب آن سنگ ساز و غیر قابل شرب است نیز اشاره کرد.