غار شاپور از غارهای پراهمیت ایران است که در چهار کیلومتری شهر بیشاپور، مهمترین پایتخت ساسانیان، در شهرستان کازرون در نزدیکی شیراز و در انتهای تنگ چوگان در ارتفاع حدود ۸۰۰ متری از سطح زمین قرار دارد و دهانهٔ آن حدود ۳۰ متر می‌باشد. دلیل نام گذاری این غار به دلیل وجود مجسمه شاپور در دهانه این غار است. در دورن غار مجسمه ای از شاپور یکم دومین پادشاه ساسانی وجود دارد که به همین دلیل به آن غار شاپور می گویند. مجسمه شاپور از یک ستون چکیده غول پیکر که در این غار وجود داشته تراشیده شده و با وجود گذشت ۱۷۰۰ سال همچنان پابرجا می باشد و تنها مجسمه باقی مانده از دوران باستان است که حدود ۷ متر ارتفاع دارد. بعد از گذشت سال ها کماکان سر این مجسمه سالم می باشد ولی متاسفانه دو دست آن توسط اعراب شکسته شده اند. مجسمه شاپور واژگون شده بود که در سال ۱۳۳۶ توسط ارتش شاهنشاهی محمدرضا پهلوی، در جای خود قرار گرفت. این مجسمه، شاپور را به صورت ایستاده نشان می دهد.
تاریخچه
در دهانه غار شاپور دو کتیبه سنگی وجود دارد که یکی از آنها ترجمه کتیبه شاپور در نقش رجب و دیگری نحوه برپاسازی مجدد مجسمه پس از ۱۰۰۰ سال و اندی در سال ۱۳۳۶ توسط ارتش را شرح می‌دهد. این دو کتیبه توسط ارتش ایجاد شده است.
این جاذبه طبیعی و تاریخی تنها یک غار دست کند نبود بلکه این غار برای مردم مکانی ویژه محسوب می‌شد. قبل از حکومت ساسانی، مردم در این غار آیین‌ها و مراسم مذهبی را برگزار می‌کردند. با شروع حکومت ساسانی، اردشیر و شاپور اول سعی کردند تا وحدت مذهبی بین مردم ایجاد کنند. اردشیر برای دورکردن مردم نیاسر از خرافات و اعتقاداتی که در گذشته داشتند، آتشکده بزرگی در کنار غار نیاسر ساخت. شاپور اول ساسانی هم دستور داد تا مجسمه‌ای از تصویرش را در ورودی غار بسازند.
آنطور که نقل شده در جریان اشغال استان فارس امروزی به دست اعراب، ۲۵ اوت سال ۶۳۳ میلادی یک سردار عرب به نام نصر ابن سیار وارد غار شاپور شد، غار در آن زمان پر از آثار تاریخی و هنری ایرانیان بود که توسط اعراب به تاراج رفت. نصر دستور افکندن مجسمه شاپور از جایگاهش را داد و آثار دیگر هم از آسیب در امان نماند. نصر پیشنهاد مردم محل را که در برابر دریافت مقداری زر از آنان، اجازه دهد که مجسمه را به حالت اول بازگردانند، رد کرد. برای رسیدن به غار شاپور، میتوان از سواری های محلی که از پاسگاه نیروی انتظامی مقابل بیشاپور به مقصد روستاهای محلی میروند استفاده کرد و از مقابل پارکینگ غار شاپور صعود ۲ ساعته به بالای کوه را شروع کرد.
پیکره شاپور یکم
پکره شاپور اول با ارتفاع حدود 7 متر و عرض شانه ها حدود 2 متر مهمترین و تنها پیکره بازمانده از دوران حکومت ساسانی است. این پیکره با ظرافت و جزییات بسیار قابل توجهی از جنس اسلاکمیت داخل غار تراشیده شده است. سر و بدن پیکره از وضعیت مطلوبی برخوردار است اما دست ها قطع شده و پاها نیز تقریبا از بین رفته اند. این پیکره دارای اندامی عضلانی و شکمی صاف بوده و سر و مویی متقارن دارد که تابر سرشانه هایش ریخته است. دست راستش بر کمر و دست چپش بر قبضه شمشیر قرار دارد و بر مچ دست راستش دستبندی دارد. تنها قسمتی از پای پیکره باقی مانده است زیرا پس از بلند کردن این پیکره در سال 36 دو پای سیمانی برای آن ساخته اند.
ویژگی های غار شاپور
غار، درون کوهی در میان کانی‌ها زایش یافته است. دهانه غار طولی برابر با ۳۰ متر و ارتفاعی برابر با ۱۵ متر دارد. قبل از ورود به درون غار در سمت چپ دخمه‌ای قرار دارد که بخشی از آن دست ساخته است. حدود ۱۰ متر بعد از ورودی غار مجسمه 7 متری شاپور اول ساسانی جلوه گری می‌کند. در کنار غار شاپور، دو غار دیگر نیز وجود دارد. غار سمت چپ غار مادر شاپور نام دارد و غار سمت راست هم نشانی از غار مرمر دارد؛ اما دهانه غار شاپور از همه بزرگ‌تر است.
غار شاپور از چند بخش تشکیل شده است. بخش اول نسبتا هموار است و با طولی حدود ۸۰ متر به لبه پرتگاهی منتهی می‌شود. دو طرف دیوارهای این بخش را حجاری و صاف کرده اند و گویا برای کندن نقش های برجسته یا نوشتن آماده کرده بودند که نیمه تمام مانده اند و بر روی تاقچه‌های بزرگ آن ها چیزی به چشم نمی خورد. در سمت چپ انتهای این بخش دو آب انبار به فاصله ۵ متر از هم در داخل سنگ کنده شده اند که هر یک حدود یک متر عمق دارد. ابعاد یکی ۳ در ۴ متر و دیگری ۲ در ۵ متر است و هر دو پل‌هایی برای دسترسی به آب دارند. این غار چهار ایوان مختلف دارد که بلندی قرارگیری آنها با یکدیگر متفاوت است. تراس یا ایوان نخست با تراس دوم ۱۰ پله اختلاف دارد. تراس دوم با تراس سوم ۸ پله، و تراس سوم با تراس چهارم دارای ۷ پله اختلاف است. پیکره شاپور اول در تراس نخست قرار دارد که بزرگ‌تر از تراس‌های دیگر است.
آبی که از سقف به کف غار شاپور می چکیده در این حوض‌ها جمع می‌شده و نیاز ساکنان را تامین می کرده است. در سمت چپ آب انبارها، یک آبشار سنگ زیبا و در پشت آن زیباترین چکنده و چکیده های بزرگ به چشم می خورند. سپس گودالی بسیار بزرگ به قطر تقریبی ۱۰۰ متر قرار دارد که نسبت به کف تالار اول حدود ۳۰ متر عمق دارد. وجود این حوضچه ها شاید احتمال استفاده از غار به عنوان یک سکونتگاه موقت را مطرح کند. یکی از مهمترین آثاری که از بررسی غار بدست آمده، آثاری از کوزه های شکسته سفالی است، این سفال ها که مشخصات سفالینه های دوره ساسانی اند، یکی از دلایل مهمی است که می تواند ساخته های درون غار را به دوره مذکور ربط دهد.
