برج گنبد کاووس
برج گنبد کاووس یا قابوس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است که در شهر گنبد کاووس در شمال ایران در استان گلستان قرار دارد. سبک معماری بنا به “شیوه رازی” یا مربوط به ری است. این بنا که بلندترین برج تمام آجری جهان بعد از قطب منار محسوب می شود. برج گنبد کاووس با 73 متر ارتفاع بر فراز تپه ای خاکی که حدود پانزده متر از سطح زمین بالاتر است قرار دارد. این برج در سال ۳۷۵ هجری خورشیدی و در زمان پادشاهی کاووس بن وشمگیر و در شهر گنبد کاووس که پایتخت پادشاهان آل زیار بوده، بنا گردیده است. این بنا به عنوان چهاردهمین اثر تاریخی و فرهنگی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
معماری برج گنبد کاووس
برج گنبد کاووس در دو بخش پی یا پای بست برج و بدنه و گنبد مخروطی آن ساخته شده. بدنه گرد بیرونی برج دارای ۱۰ ترک است این ترک ها که در سمت های آن و به فاصله های برابر از یکدیگر قرار گرفته اند، از پای بست آن شروع و تا زیر سقف گنبدی امتداد می یابد و بین این ترک ها با کوهه ای آجری پر شده است. بالای این ترک ها به اندازه ۱٫۳۴ متر از یکدیگر فاصله دارند.
قطر درونی برج گنبد کاووس به بلندای ۹ متر و ۷۰ سانتی متر و قطر آن از کف ترک ها به بلندای ۱۴ متر و ۶۶ سانتی متر و بلندای قطر آن از بالای ترک ها یا از قطر پای بست آن ۱۷ متر و ۶ سانتی متر است. کلفتی میل از پایین به بالا کرنش کمی دارد و در بلندای ۳۷ متری، گنبد مخروطی بنای برج را تکمیل می کند. این بنای زیبا با آجر های ویژه دنباله دار کفشکی ساخته شده است، یک پوسته رک است.برج از ترکیبی از ملات ساروج و آجرهای ریشه دار پخته قرمز رنگ ساخته شده که در اثر مرور زمان و نور آفتاب به رنگ زرد طلایی درآمده اند. وجود مقرنس های گچی و کتیبه هایی به خط کوفی را می توان تنها تزئینات این برج دانست.
گنبد مخروطی شکل برج کاووس ۱۸ متر ارتفاع دارد و به صورت دوپوسته طراحی شده است. گنبد بدون هیچگونه واسطه ای روی بدن سوار شده و ارتفاع بنای اصلی را به ۳۷ متر افزایش داده است. شیب به کار رفته در گنبد و سطح صیقلی آن شاهکاری در معماری ساخت گنبد محسوب می شود. این پوسته صاف و صیقلی حتی پرندگان هم امکان ایستادن بر روی آن را نمی دهد.
جذاب ترین بخش محوطه گنبد قابوس برای بازدیدکنندگان، فضایی دایره ای شکل در خارج از بناست که اگر در مرکز آن باستید و فریاد بزنید، صدای تان اکو شده و بسیار بلندتر شنیده می شود.
هدف از ساخت برج
در مورد هدف اولیه ساخت برج گنبد قابوس نظریه های گوناگونی وجود دارد که محتمل ترین انگیزه ساخت چنین بنایی می توانسته مکانی برای آرامگاه بانی آن کاووس ابن وشمگیر باشد که البته در طی کاوش های متعدد کالبد کاووس ابن وشمگیر هرگز پیدا نشد و نظریاتی موجود است که جسد کاووس در یک تابوت شیشه ای از سقف برج آویزان بوده و روزنه ای که در قسمت شرق برج قرار دارد، بخاطر این بوده که کالبد کاووس بتواند نخستین پرتو‌های نورخورشید را دریافت کند.
