مدرسه علمیه خان، توسط محمد تقی خان، از والیان مشهور و خیراندیش یزد، در سال 1186 هجری قمری در بازار و بافت تاریخی یزد، در مساحتی به متراژ حدود2910 مترمربع، در سه حیاط که دو حیات آن به صورت قرینه و یک حیات مرکزی بزرگ در میان مدرسه، با دو طبقه بنا شده است.
سبک معماری این مدرسه، که چشم هر گردشگری را خیره می‌کند، به اواخر دوران زندیه و اوایل دوران قاجاریه بازمی‌گردد و پیشینه تاریخی بزرگی برای شهر یزد محسوب می‌شود و در ایامی که درس و بحث طلاب تعطیل است، گردشگران داخلی و خارجی زیادی از آن بازدید می‌کنند.
یکی از نکات جالب توجه این مدرسه، راه زیرزمینی است که مدرسه خان را به مدرسه مصلای یزد متصل می‌کند و نشان‌دهنده آن است که اساتید و طلاب این دو مدرسه، از این طریق با هم ارتباط داشته‌اند.
معماری مدرسه علمیه خان
این مدرسه در متراژ زمینی حدود 2910 متر در سه حیات با پیشینه تاریخی که سبک معماری آن به اواخر دوران زندیه و اوایل قاجاریه بازمی‌گردد به ثبت ملی رسیده است. این مدرسه در سه حیات که در واقع دو حیات آن به صورت قرینه و یک حیات مرکزی بزرگ در میان مدرسه، در دو طبقه با 78 حجره احداث و قدمت تاریخی حجرات همچنان حفظ شده است.
راه زیرزمینی
مدرسه علمیه خان، راه زیرزمینی به مدرسه مصلای یزد دارد و از این طریق اساتید و طلاب این دو مدرسه با هم در ارتباط بوده‌اند. این مسأله نشان می‌دهد که علما از گذشته با هم وحدت رویه خوبی داشته‌اند و به همین دلیل مدارس را از هم جدا نکرده‌اند و تنها اسم این مدارس با هم متفاوت بوده است. این راه هنوز هم وجود دارد ولی در حال حاضر از آن استفاده نمی‌شود. اما این راهروی ارتباطی بین مدارس از گذشته بوده و در موقوفات ذکر شده، تا این مدارس به هم متصل باشند و جدایی در حوزه‌ها حس نشود.
بازدید گردشگران
با توجه به قدمت تاریخی و سبک خاص معماری مدرسه علمیه خان، در ساعاتی که طلاب کلاس نداشته باشند، گردشگران ایرانی و خارجی می‌توانند از این مجموعه تاریخی و مذهبی و فرهنگی یزد بازدید به عمل آورند. در تاریخ یزد آمده است که این مدرسه از رونق چشمکیری برخوردار بوده است. حجرات این مدرسه همچنین محل مشاعره شاعران نامی یزد مانند طراز و قضایی یزدی بوده است. درب این بنا بعد از گذشت نزدیک به نیم قرن در فروردین 1400 برای عموم، مسافران و گردشکران نوروزی باز شد.
منبع: تبیان
عکس: ایسنا
